Một người có thể bị cảnh sát hoặc các nhân viên công lực bắt trong 2 trường hợp sau:

1/ Người ấy đang phạm tội hoặc đang làm những hành vi mà các nhân viên công lực nghi ngờ rằng đang phạm tội;

2/ Lệnh của tòa án đi bắt người (warrant for arrest) vì người ấy đã phạm tội kỳ trước mà không ra tòa thí dụ như bị phạt lái xe ẩu mà không chịu ra tòa nên bị tòa ra trát lệnh bắt.

Hoặc, vì có một người báo tin (informant) cho cảnh sát biết có những chuyện phi pháp trong nhà hoặc trong khu vực nhà của người đó, cảnh sát xin trát tòa để lục soát (search warrant) và trong lúc lục soát, cảnh sát thấy có những bằng chứng tội phạm như bạch phiến, súng không có giấy phép v.v. Cảnh sát bắt người đó đưa về bót cảnh sát. Sau khi bị bắt, người ấy được gọi là nghi can (suspect), sau đó chuyển qua bên công tố viện thì gọi là bị can (defendant) và chỉ được gọi là phạm nhân (convicted) khi nào có án của tòa. Ở bên dân sự, người nộp hồ sơ tố gọi là nguyên đơn (plaintiff) và người bị tố gọi là bị cáo (defendant). Ở bên tòa ly dị, người nộp đơn gọi là người thỉnh cầu (petitioner) và người bị nộp đơn hay gọi là bị cáo thì tiếng Anh gọi là respondent.

Cốp xe (car’s trunk):

Nơi được xem là “quyền của tư nhân” nên cảnh sát muốn xét cốp xe, cảnh sát phải có sự ưng thuận của người lái xe hoặc được trát tòa để khám xét cốp xe, nếu không, tất cả những vật chứng trong xe không được đưa ra trước tòa án để buộc tội. Thí dụ, một người lái xe, ở trong cốp xe có cất dấu thuốc phiện, bao bọc kỹ lưỡng đến độ chó không đánh mùi được (các con chó không đánh được mùi thì cảnh sát không có lý do chính đáng để mở cốp xe).

Người lái xe chạy quá tốc độ, cảnh sát chận lại, ghi giấy phạt tội chạy quá tốc độ. Trong lúc ghi giấy phạt, cảnh sát thấy khuôn mặt người lái xe bần thần, run hãi, cảnh sát nghi có gì ở sau cốp, cảnh sát hỏi người lái xe: “Tôi có thể xem cốp xe anh được không.” Người lái xe trả lời: “Không.” Cảnh sát cho các con chó đánh mùi chung quanh cốp, các con chó không có một phản ứng khác thường nào.

Cảnh sát vẫn nghi ngờ có gì dấu diếm trong cốp, bực mình quá, chưa có đi xin trát tòa án, cảnh sát thò tay vào bấm nút mở cốp xe và thấy có thuốc phiện trong đó. Cảnh sát bắt người tài xế và đưa cho công tố viện tố về tội tàng trữ các vật liệu nghiêm cấm (possession of controlled substances) với tội đại hình. Luật sư của bị cáo phải trưng dẫn luật pháp và các án lệ xin hủy bỏ các tang chứng (Motion to Suppress the Evidence) này ngay vì việc xét cốp xe không có hợp pháp, và vì không có hợp pháp nên các vật chứng đều bị xú uế (tainted) không thể sử dụng để cáo buộc. Cảnh sát cũng không được ra làm chứng (testify as a witness) là đã tịch thâu được thuốc phiện vì lời chứng của cảnh sát cũng bị xú uế luôn do hành phi biết luật mà phạm luật của cảnh sát. Không có cảnh sát làm chứng, không có tang chứng là thuốc phiện thì buộc lòng công tố viện phải hủy bỏ hồ sơ hay bãi nại mà tiếng Anh gọi là “dismiss.”

Bảo lãnh tại ngoại (bail) và tiền chuộc thay thế (bond)

Tùy theo mức độ phạm tội mà quan tòa cho người bị bắt được tại ngoại với số tiền chuộc thế thân (bond) và sẽ chuyển hồ sơ sang công tố viện truy tố người ấy. Từ giây phút này, nghi can (suspect) trở thành bị can (defendant). Người bị bắt hoặc thân nhân dùng uy tín bảo lãnh và có thể phải trả thêm tiền chuộc thế chân để chuộc (bail) bị can ra khỏi tù, tại ngoại hầu tra. Quý vị thường nghe danh từ “bail-bond” nghĩa là như vậy đó.

Về vấn đề bond, chúng ta thường thấy có 3 loại như sau: Personal Bond, Cash Bond, và Commercial Bond.
a/ Personal Bond là sự thế chân do một cá nhân có uy tín bảo lãnh. Thí dụ, một người bị bắt, tòa bắt tiền thế chân là 10 ngàn Mỹ Kim, người ấy và gia đình không có tiền, nhưng có quen một vị dân biểu, vị dân biểu đó vào tòa xin dùng uy tín để bảo lãnh người đó ra, nếu sau này người đó trốn hoặc không chịu ra tòa, vị dân biểu đó chịu trách nhiệm, chịu tiền phạt và mất uy tín. Hồi xưa, các luật sư cũng hay dùng uy tín của mình để bảo lãnh thân chủ ra khỏi tòa, nhưng về sau này, đã nhiều trường hợp các thân chủ không giữ lời hứa làm cho các luật sư bị liểng xiểng nên hiện nay rất ít luật sư nào dám mạo hiểm trong lãnh vực này. Trường hợp đó cũng áp dụng cho những người khác có uy tín trong cộng đồng hoặc trong chính quyền, nên bây giờ chúng ta rất ít thấy mấy ai dùng uy tín của họ để bảo lãnh một người ở trong tù ra ngoài đợi ngày hầu tòa. Personal bond cũng có nghĩa là người bị bắt có uy tín quá, tòa chấp thuận dùng chính uy tín của người bị bắt như một hình thức thế chân. Thí dụ, ông thị trưởng thành phố bị nghi ngờ có hành vi phạm tội, bị bắt.

Ai cũng biết ông thị trưởng, nên ông thị trưởng dùng ngay chính uy tín của ông để ký giấy xác nhận sẽ ra tòa. Ông được tòa cho tại ngoại hầu tra. Một thí dụ khác, một cụ ông uống rượu lỡ tay đánh đứa cháu bầm tím, cụ ông bị bắt, không có tiền. Cụ ông ở trong tù không kham vì bệnh tật của tuổi tác. Tòa biết cụ ông chẳng dám bỏ chạy, tòa chấp thuận cho cụ ông ký giấy xác nhận hứa sẽ ra tòa thì tòa cho cụ ông tại ngoại hầu tra để đỡ gánh nặng cho chính phủ.

b/ Cash Bond là đóng tiền mặt thế chân ngay tại tòa hoặc tại bót của quận. Thí dụ, một người bị bắt, tòa ra giá tiền bond là $10,000. Người ấy có tiền, người ấy kêu người nhà lên đóng tiền thế chân và ra ngoài. Khoảng 2 tháng sau khi vụ án kết thúc, tòa sẽ trả lại tiền cho người đi đóng tiền thế chân.

c/ Commercial Bond là dịch vụ thương mại về thế chân. Người hành nghề này phải có môn bài (license) của tiểu bang. Luật sư đang hành nghề không được phép kiêm nhiệm làm Commercial Bond. Văn phòng luật sư và văn phòng bond không thể nào cùng chung một chỗ. Một người bị bắt, tòa ra giá tiền thế chân, người này không có ai uy tín để bảo lãnh, không có tiền mặt để đóng cho tòa, buộc lòng phải nhờ đến một công ty lo dịch vụ thế chân. Công ty lo dịch vụ lo về thế chân làm thương mại, nên họ phải tính toán rất kỹ. Họ phải xem tội trạng, tính tình, tài sản của người đến nhờ cậy họ để quyết định nhận dịch vụ hay không vì nếu bị can không ra tòa hoặc chỉ trễ giờ ra tòa, tiền thế chân bị tịch thu (forfeited) thì họ bị lỗ liền. Bởi vậy, để bảo vệ quyền lợi của họ, các công ty lo về thế chân đòi buộc phải có tài sản thế chấp (collateral) lỡ mà bị can không ra tòa. Những tài sản thế chấp gồm có giấy chủ quyền nhà cửa, xe cộ, tiệm, nữ trang, thẻ tín dụng v.v. Nếu lần đầu phạm tội, thường thường các công ty lo dịch vụ thế chân lấy 10% trên tổng số tiền thế chân, thí dụ, tiền thế chân là $10,000, bị cáo phải trả cho công ty lo dịch vụ thế chân là $1000.

Công ty lo dịch vụ thế chân sẽ bù thêm $9000 để đủ $10,000 hoặc dùng uy tín của công ty để bảo lãnh cho bị can! Phạm tội lần thứ hai hoặc nhiều lần về sau, hoặc đã từng để cho tiền thế chân bị tịch thu, chắc chắn tiền dịch vụ sẽ tăng lên cao hơn, từ 30% cho đến 50% tiền thế chân do tòa ấn định. Thí dụ, một người đã từng phạm tội và đã từng làm cho tiền thế chân bị tịch thu, tòa ấn định tiền thế chân lần này là 10,000 Mỹ Kim, chắc chắn công ty lo về dịch vụ thế chân kỳ này đòi tiền từ $3,000 cho tới $5,000.

Có người hỏi, nên đi công ty lo dịch vụ thế chân của người Mỹ hay của người Việt Nam. Kinh nghiệm của chúng tôi đó là các công ty Mỹ lo các dịch vụ với giá cả cao hơn, đòi hỏi nhiều tài sản thế chấp hơn, và không lo lắng chu đáo lắm vì họ nói với tòa là “thiếu sự thông tin do ngôn ngữ bất đồng.” Tôi thấy các dịch vụ của người Việt dễ dãi hơn, giúp đỡ nhiều hơn vì sự trao đổi cùng sinh ngữ rất dễ cảm thông hơn. Đề nghị của tôi đó là “ta về ta tắm ao ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn.”

Một câu hỏi khác, khi quan tòa ra giá tiền thế chân, có cách nào để xin giảm giá không? Xin thưa, có, nếu luật sư giỏi, biết vấn đề, luật sư lập tức xin gặp quan tòa ngay tại tòa hoặc ngay trong phòng riêng, trình bày các lý do tại sao nên giảm giá tiền thế chân, thì thường thường quan tòa đồng ý hạ giá, không nhiều thì cũng ít.
Giá tiền thế chân cũng là giá tiền để cho các luật sư ướm chừng để tính tiền các thân chủ của họ. Giá tiền thế chân cho các luật sư biết mức độ trầm trọng hay không trầm trọng của bị can, và thường thường tiền thế chân bao nhiêu thì cũng chính là lệ phí của luật sư. Đương nhiên, có nhiều trường hợp ngoại lệ.